Τι είναι το mindfulness και πώς εφαρμόζεται

Στα wellness trends τα τελευταία 2 χρόνια (ίσως και κάτι λιγότερο) φιγουράρει στην κορυφή της λίστας η λέξη "mindfulness". Mindfulness από δω, mindfulness από κει, φαίνεται σαν να είναι η απάντηση για όλα τα ερωτήματα. Τι είναι όμως αυτό;

 Έχω έναν φίλο, ο οποίος κάθε φορά που συναντιόμαστε έχει να μου διηγηθεί άπειρες ιστορίες που του συνέβησαν, από ταξίδια, από τη δουλειά του, ακόμα κι από την διαδρομή που έκανε για να πάει να πιει καφέ. Και πάντα σκέφτομαι: "Πόσα συναρπαστικά πράγματα του συμβαίνουν από το τίποτα!". 

Μία "φίλη" από το instagram (το φίλη σε εισαγωγικά γιατί δεν τη γνωρίζω προσωπικά) ανεβάζει συνεχώς  stories που εμφανίζονται διάφορες γωνιές της γειτονιάς της, graffiti, γάτες, ανατολή, δύση, σύννεφα, και διάφορα άλλα που με είχαν κάνει να σκεφτώ "μα σε τι όμορφη γειτονιά μένει". Φαντάσου την έκπληξή μου όταν διαπίστωσα ότι μένει στη γειτονιά μου.

Και από την άλλη είμαι εγώ. Που πηγαίνοντας στη δουλειά το πρωί πετυχαίνω γνωστούς μου τους οποίους δεν χαιρετάω, γιατί δεν τους βλέπω. Και δεν τους βλέπω γιατί το μυαλό μου είναι στη δουλειά και τι εκκρεμότητες με περιμένουν. Γυρίζοντας από τη δουλειά ο ουρανός μπορεί να έχει το πιο υπέροχο μοβ-ροζ χρώμα αλλά ούτε αυτό το βλέπω. Γιατί η προσοχή μου είναι στραμμένη στις δουλειές που έχω να κάνω στο σπίτι. Τα βράδια μπορεί να βάλω μια ταινία για να χαλαρώσω, όμως ούτε χαλαρώνω, ούτε την ταινία βλέπω, γιατί το μυαλό μου είναι στην ημέρα που πέρασε κι αν έκανα όσα έπρεπε να κάνω κι αν τα έκανα σωστά. Τα απογεύματα κάνω yoga, την οποία πραγματικά απολαμβάνω, όμως στο τέλος, την ώρα της χαλάρωσης, όπου έχεις τα μέγιστα οφέλη για το νου και την ψυχή με πιάνει άγχος γιατί σκέφτομαι ότι πέρασε η ώρα και πότε θα προλάβω να κάνω όσα πρέπει μέχρι να κοιμηθώ.

Εάν λοιπόν τώρα σου έλεγα ότι η ελληνική μετάφραση του mindfulness είναι ενσυνειδητότητα, ποιος από τους τρεις μας πιστεύεις ότι το έχει αναπτύξει; Πάντως σίγουρα όχι εγώ. 

Διάβασε επίσης

• Ποιες τροφές πρέπει να βάλω στη διατροφή μου το φθινόπωρο;
• Μαγνήσιο: το πιο πολύτιμο μέταλλο για τον οργανισμό
• Θέλεις ευεξία και καλή ψυχολογία; Πάρε βιταμίνη Β

Τι είναι το mindfulness;

Η ενσυνειδητότητα είναι λέξη που ίσως δεν τη συναντάς συχνά στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, μέχρι και ο blogger μόλις την έγραψα μου την υπογράμμισε ως άγνωστη λέξη. Σε πολύ απλή μετάφραση είναι η συγκέντρωση του νου στο παρόν, στο εδώ και τώρα. Είναι διαλογισμός; Όχι απαραίτητα, τουλάχιστον όχι με την έννοια που το έχουμε στο μυαλό μας. Ο διαλογισμός είναι το εργαλείο για να αναπτύξεις το mindfulness. Είναι άδειασμα του νου; Σε καμία περίπτωση. Πόσο εύκολο άλλωστε είναι να αδειάσεις το μυαλό σου από τις χιλιάδες σκέψεις που κάνεις καθημερινά; 

Και τι είναι τότε το mindfulness; Είναι η παρατήρηση. Η παρατήρηση σε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή και η αποδοχή της στιγμής χωρίς καμία κριτική. Συγκεκριμένα, ο John Kabat Zinn, καθηγητής ιατρικής και δημιουργός της Κλινικής Μείωσης του Στρες και του Κέντρου Ευφυίας στην ιατρική, ορίζει το minfulness (ή αλλιώς ενσυνειδητότητα) ως "Η με πρόθεση παρατήρηση της εμπειρίας μας στο παρόν χωρίς κριτική".

Πολύ συχνά μπαίνουμε σε έναν "αυτόματο πιλότο" κάνοντας τα πάντα μηχανικά. Πόσες φορές δεν βρίσκεσαι κάπου εκτός σπιτιού και σκέφτεσαι "τον θερμοσίφωνα/το μάτι της κουζίνας το έκλεισα;" ή ακόμα "Κλείδωσα όταν έφυγα;". Πολλές! Πόσες φορές γύρισες σπίτι και όντως είχες αφήσει αναμμένο το θερμοσίφωνα ή δεν είχες κλειδώσει; Ελάχιστες έως καμία. Αυτό είναι ένα πολύ απλό παράδειγμα που δείχνει πόσες κινήσεις γίνονται μηχανικά, χωρίς να τις σκέφτεσαι. Το κλείσιμο του θερμοσίφωνα σίγουρα δεν είναι κάτι που απαιτεί το αμέριστο της προσοχής σου, ούτε αλλάζει η ζωή σου εάν επικεντρωθείς εκεί. Εάν όμως συνηθίσεις να κάνεις όλες τις κινήσεις σου μηχανικά χωρίς να παρατηρείς, τότε μήπως σιγά σιγά θα μπει όλη σου η ζωή σε έναν "αυτόματο πιλότο"; 

Πώς να αναπτύξω το mindfulness;

Είναι ίσως πιο απλό από ότι φαντάζεσαι. Αρχικά είναι η παρατήρηση. Παρατηρείς αυτό που συμβαίνει μέσα σου και έξω σου. Ένα πολύ απλό παράδειγμα είναι η αναπνοή. Παρτήρησέ την. Πώς είναι; Γρήγορη και κοφτή; Ή αργή και βαθιά. Μην προσπαθήσεις να την αλλάξεις, απλά πρόσεξέ την. Αναπνέεις από την κοιλιά ή από τον θώρακα; Πώς νιώθεις αυτή τη στιγμή; Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβεις ότι δεν υπάρχει σωστό και λάθος, καλό και κακό. Απλά παρατηρείς αυτό που συμβαίνει. Εάν αυτή τη στιγμή έχεις φτιάξει έναν καφέ και θέλεις να πιεις, φέρε τον καφέ κοντά στη μύτη και μύρισέ τον. Πώς είναι η μυρωδιά του; Είναι ζεστή η κούπα ή κρύα; Η γεύση του είναι γλυκιά, πικρή ή ξινή; Απλά παρατήρησε. Και μην ξεχνάς τα συναισθήματά σου. Πώς νιώθεις την ώρα που πίνεις τον καφέ; Σου δίνει μια αίσθηση ζεστασιάς και χαλάρωσης ή σε ενεργοποιεί και σε παρακινεί;

Το δεύτερο στάδιο είναι η εστίαση στο παρόν. Σε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Συνήθως χάνεται το μυαλό σε αυτό που συνέβη νωρίτερα (πριν λίγα λεπτά, πριν λίγες μέρες ή και πριν από μερικά χρόνια) και σε αυτό που πιστεύουμε ότι θα συμβεί μετά. Πολύ σπάνια είμαστε συγκεντρωμένοι σε αυτό που συμβαίνει τώρα. Όταν περπατάς στο δρόμο χάνεται η σκέψη σου κάπου αλλού; Σκέφτεσαι δουλειές, διαλόγους, αποφάσεις; Περπάτα και παρατήρησε τον κόσμο γύρω σου. Τους ανθρώπους που περνάνε, τον ουρανό, τις μυρωδιές, το χρώμα. Και πάλι, απλά παρατήρησε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή και τι συναισθήματα σου προκαλεί, χωρίς να χρειάζεται να αλλάξεις τα συναισθήματά σου. Δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα. Απλά να είσαι "εκεί".

Το τρίτο βήμα είναι η απουσία κριτικής. Συνήθως κάνοντας σκέψεις και παρατηρώντας νιώθουμε ότι κάτι δεν κάνουμε καλά και πρέπει να το αλλάξουμε. Όμως ο σκοπός του mindfulness δεν είναι να αλλάξεις τις σκέψεις ή τα συναισθήματά σου ούτε να τα διώξεις. Απλά να τα αποδεχτείς και να μην τα κρίνεις. Όλοι μας έχουμε μία "μανιέρα" ένα "μοτίβο συμπεριφοράς". Αντιδρούμε με έναν συγκεκριμένο τρόπο στις διάφορες καταστάσεις και μετά από κάποια χρόνια αυτό γίνεται χωρίς να το σκεφτούμε, μηχανικά όπως λέγαμε παραπάνω, χωρίς να το αντιληφθούμε κι ακόμα κι αν δεν μας εξελίσσει και μας κρατάει πίσω είναι πολύ δύσκολο να το αλλάξουμε. Παρατηρώντας αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή χωρίς καμία κριτική σκέψη σε βάζει σε μία διαδικασία να σκεφτείς με ηρεμία και να δράσεις ανάλογα, χωρίς να χρειάζεται να επαναλάβεις το δικό σου "μοτίβο συμπεριφοράς" και αυτό σε οδηγεί σε πιο ελεύθερες και συνειδητές αποφάσεις. 

Τι μου προσφέρει το mindfulness;

Επειδή όπως γνωρίζεις ήδη, όλα ξεκινάνε από το μυαλό (είναι πολύ μεγάλο κεφάλαιο και θα ακολουθήσουν άλλες αναρτήσεις με αυτό το θέμα) και το mindfulness είναι κατά κάποιο τρόπο (και όπως το αντιλαμβάνομαι και το βιώνω εγώ) ένας "επαναπρογραμματισμός" των λειτουργιών, μία "ανάπλαση" του εγκεφάλου, έχει να σου προσφέρει πολύ περισσότερα από όσα φαντάζεσαι. 

Αρχικά σε βοηθάει να διατηρείς την ψυχραιμία σου. Παρατηρώντας χωρίς να κρίνεις, βγαίνεις από αυτό τον κύκλο επιρροής και μπορείς να δεις πιο ξεκάθαρα την εικόνα. Έχει διαπιστωθεί ότι βελτιώνει τη μνήμη, ενώ παράλληλα αυξάνει τα επίπεδα συγκέντρωσης και προσοχής. Μπορεί να ρυθμίσει εθιστικές συμπεριφορές, όπως η υπερφαγία και παράλληλα μειώνει τα επίπεδα κατάθλιψης και αϋπνίας. Και αν το σκεφτείς είναι λογικό. Το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μας το περνάμε κρίνοντας εμάς και κατ'επέκταση τη ζωή μας, ανησυχώντας για κάτι που πιθανολογούμε ότι θα γίνει μελλοντικά, είτε για κάτι που ήδη έγινε, ενώ παραβλέπουμε αυτό που συμβαίνει τώρα, αυτή τη στιγμή. 

Εγώ ήδη ξεκίνησα να κάνω πρακτική στο mindfulness και ανυπομονώ να σου γράψω για την προσωπική μου εμπειρία! Ίσως να έχω κι εγώ να σου αφηγηθώ συναρπαστικές ιστορίες που συμβαίνουν μέσα στην ημέρα μου και που συνέβαιναν πάντα αλλά δεν ήμουν εκεί για να τις βιώσω. Εσύ θα του δώσεις μια ευκαιρία;